Dziewczyna z konbini, czyli życie nie ma instrukcji obsługi

Każde konbini* jest małym światem samym w sobie. Pracującym bez ustanku. Światem, który nigdy nie zasypia, nie zwalnia, rozbrzmiewa muzyką i wabi kolorami. Będąc w Japonii chyba nie ma szans, żeby chociaż raz nie wejść do tego świata. Ja bywam tam dosyć często. I zawsze jestem pod wrażeniem przede wszystkim obsługi - kupowałam w konbini dziesiątki, jeśli nie setki razy, i nigdy, ale to NIGDY, nie zdarzyło mi się, aby ktoś był nieuprzejmy, pomylił się albo nie chciał pomóc. 

"Ciekawie było patrzeć, jak różni ludzie - studenci, chłopak grający w zespole, mężczyźni bez stałego zatrudnienia, gospodynie domowe, licealiści ze szkół wieczorowych - są przekształcani w jednakowe stworzenia zwane ekspedientami."

Konbini są w Japonii tysiące. Najpopularniejsze sieci to Lawson, 7Eleven czy Family Mart. Są niemal na każdym rogu, a klientów nie brakuje. Mimo to konkurencja nie śpi i konbini również muszą zaskakiwać swoich klientów - czymś więcej niż promocjami i loteriami przy kasie. Ostatnio gdzieś czytałam, że sklepy sieci Lawson wprowadzają nawet sprzedaż książek. W takim oto mikro świecie akcję swojej książki Dziewczyna z konbini umieściła Sayaka Murata.

Z pozoru nasza główna bohaterka Keiko Furukura jest zwykłą japońską dziewczyną/kobietą pracującą w konbini. Oddaną swojej pracy i zawsze chętnie służącą pomocą. A jednak w oczach ludzi wokół wydaje się być nieco dziwną i nieprzystosowaną. Bo kto w wieku 36 lat nadal pracuje dorywczo? Nie ma męża, chłopaka, dzieci? Dla Keiko to stan naturalny, w którym jest jej dobrze, ale dla poukładanego społeczeństwa wychodzi poza normę, wystaje, jak gwóźdź, który należy wbić (przysłowie japońskie). Dlatego Keiko udaje. Udaje bycie normalną - w rozumieniu ogółu. Naśladuje gesty, ton głosu odpowiednie do danych sytuacji. Przeistacza się jak kameleon, by się dostosować. Dla świętego spokoju.

"Krótko po rozpoczęciu pracy w sklepie odkryłam, że ludzie są szczęśliwi, kiedy ktoś złości się z tego samego powodu, co oni. Wystarczyło wyczuć, kiedy ktoś narzeka [...] rodziła się wtedy dziwna solidarność, a inni cieszyli się z mojej złości. [...] Świetnie mi wyszło bycie człowiekiem."

Presja społeczna, aby się dostosować i żyć, jak wszyscy, jest ogromna. A wyznacznikiem normalności zdaje się być jedynie kariera oraz posiadanie partnera (i dzieci). Keiko jest tolerowanym, ale jednak dziwadłem, i niejednokrotnie musi uciekać się do kłamstwa, aby przetrwać nagonkę znajomych, rodziny, a nawet obcych sobie ludzi. Ukojenie zdaje się znajdować jedynie w dobrze sobie znanym świecie konbini.

"Zwykle o tej porze wzięłabym się za przygotowywania do następnego dnia pracy - zjadłabym karmę i poszła spać. Moje ciało należało do konbini także wtedy, gdy nie pracowałam. Teraz nie wiedziałam, co ze sobą zrobić."

Kiedy Keiko przestaje pracować w konbini, nie potrafi się odnaleźć w nowej sytuacji. Zastanawia się, czy znajdzie się dla niej miejsce, gdzie indziej. Bezustannie wraca myślami do swoich codziennych obowiązków w konbini, śni o tym miejscu, to swoista symbioza. Wydaje się, że rzeczywistość poza konbini nie ma dla niej większego znaczenia. Zmieniła swoją sytuację, aby być normalniejszą w oczach społeczeństwa, ale nie dla siebie. Słuszność tej decyzji zdają się potwierdzać wszyscy naokoło - gratulują pójścia krok na przód i trzymają kciuki. Jednak Keiko nie czuje się w nowej roli dobrze.

W swoim rozumieniu i dosłownym odbieraniu świata Keiko jest "zwierzęciem konbini" i to w tym środowisku czuje się naturalnie, bezpiecznie i pewnie. Nic dziwnego, ze jej historia zatacza małe koło i Keiko zdaje sobie sprawę, że poza konbini nie istnieje. To świat który zna i który rządzi się regułami dla niej jasnymi i akceptowanymi także przez innych. Słyszę głos konbini, mówi w pewnym momencie Keiko.

Dziewczyna z konbini porusza takie tematy jak społeczna alienacja i nieprzystosowanie. Zadaje pytanie o bycie sobą i bycie wiernym sobie wbrew presji i oczekiwań społecznych. I moim zdaniem ma wymiar uniwersalny - niekoniecznie odnosi się jedynie do społeczeństwa japońskiego. Chociaż na jego tle faktycznie taka postawa wyraźniej może kontrastować. 

Ta niepozorna objętościowo książka ma w sobie olbrzymi ładunek treści i emocji, a podążanie za głosem bohaterki jest fascynujące. Nie pozostaje mi nic innego, jak zachęcić Was do sięgnięcia po Dziewczynę z konbini. Nie będziecie żałować.

Irasshaimase!
 

Autorka książki w jednym z japońskich konbini (zdjęcie stąd.)

*Konbini (z ang. convenience stores) to całodobowe sklepy oferujące szeroki asortyment - kupimy tu nie tylko kawę na wynos, onigiri czy bento boxy, ale mnóstwo innych artykułów spożywczych, napoi, sezonowe produkty, artykuły pierwszej potrzeby, słodycze i alkohol oraz wiele, wiele innych. W niektórych konbini nadamy również paczkę, wyślemy swój bagaż do hotelu i kupimy bilety na różne wydarzenia. Nie wspominając nawet o bankomatach, które najpewniej znajdziecie właśnie tam, możliwości wydruku zdjęć czy skopiowania dokumentów. W konbini zwykle działa również wi-fi i jest toaleta. Ceny są niskie, obsługa na najwyższym poziomie, a ponadto wiele rzeczy, które kupujemy, możemy od razu podgrzać i zabrać ze sobą lub skonsumować na miejscu.

(Cyt. za Sayaka Murata, Dziewczyna z konbini, Kraków 2019, s.18.)
(Cyt. za Sayaka Murata, Dziewczyna z konbini, Kraków 2019, s.31.) 
(Cyt. za Sayaka Murata, Dziewczyna z konbini, Kraków 2019, s.127.)